Kardiomiopatia – co to jest, jakie daje objawy i jak z nią żyć?

Kardiomiopatia to choroba mięśnia sercowego, w której dochodzi do zmian budowy lub funkcji serca. Może powodować osłabienie jego kurczliwości, sztywność ścian albo zaburzenia przewodzenia impulsów. Skutkiem bywa duszność, łatwe męczenie się, obrzęki nóg, zawroty głowy czy kołatania serca. Dobra wiadomość? Wczesna diagnoza i właściwe leczenie pozwalają większości osób prowadzić aktywne i bezpieczne życie.

Materiał edukacyjny. Nie zastępuje porady lekarskiej.

Najczęstsze typy kardiomiopatii

Kardiomiopatia rozstrzeniowa (DCM)

W DCM komory serca są powiększone i osłabione, przez co serce pompuje krew mniej efektywnie. Często pojawiają się objawy niewydolności serca: duszność przy wysiłku, nocne napady duszności, obrzęki kostek, uczucie „ciężkich nóg”. Przyczyną mogą być predyspozycje genetyczne, przebyte zapalenie mięśnia sercowego, toksyny (np. alkohol), niektóre leki, a także długotrwałe, nieleczone nadciśnienie.

Kardiomiopatia przerostowa (HCM)

W HCM dochodzi do patologicznego pogrubienia ścian serca, najczęściej przegrody międzykomorowej. Serce bywa sztywne, a przepływ krwi – utrudniony. Pacjenci mogą odczuwać ból w klatce piersiowej, zawroty głowy, zasłabnięcia, zwłaszcza podczas wysiłku. HCM często ma podłoże genetyczne, dlatego znaczenie ma wywiad rodzinny i – gdy lekarz zaleci – badania krewnych.

Kardiomiopatia restrykcyjna (RCM)

W RCM ściany komór są sztywne, co utrudnia ich napełnianie krwią. Pojawiają się objawy zastoju: obrzęki, powiększenie wątroby, wodobrzusze, duszność. Bywa związana z chorobami odkładania białek (np. amyloidoza) lub innymi schorzeniami ogólnoustrojowymi.

Kardiomiopatia arytmogenna prawej komory (ARVC)

W ARVC zdrowe komórki mięśnia sercowego są zastępowane przez tkankę tłuszczowo-włóknistą, co sprzyja groźnym arytmiom komorowym. Typowe są kołatania, zawroty głowy i omdlenia. Często dziedziczna; w części przypadków zaleca się ograniczenie intensywnych sportów wytrzymałościowych.

Kardiomiopatia niescalenia mięśnia lewej komory (LVNC)

Cechuje się gąbczastą budową części mięśnia sercowego. Objawy mogą obejmować niewydolność serca i arytmie. Rozpoznanie zwykle potwierdza echokardiografia lub rezonans.

Objawy – na co zwrócić uwagę?

Obraz choroby bywa różny, jednak najczęściej pojawiają się:

• Duszność (najpierw przy wysiłku, czasem także w spoczynku lub w nocy),
• Szybkie męczenie się, spadek tolerancji wysiłku,
• Obrzęki stóp i kostek, nagły przyrost masy (retencja płynów),
• Kołatania serca, „przeskakiwanie” w klatce piersiowej,
• Zawroty głowy, omdlenia (zwł. przy wysiłku lub silnym stresie),
• Bóle lub ucisk w klatce piersiowej.

Skąd bierze się kardiomiopatia?

Przyczyny są wieloczynnikowe. U części pacjentów mamy mutacje genetyczne dziedziczone w rodzinie. Inni przechodzą kardiomiopatię w następstwie zapalnia mięśnia sercowego (po infekcji wirusowej), długotrwałego nadciśnienia, toksycznego działania alkoholu lub niektórych leków (np. chemioterapeutyków), a także chorób tarczycy, niedoborów pokarmowych czy chorób spichrzeniowych. Niekiedy przyczyny nie udaje się jasno ustalić (idiopatyczna).

Jak wygląda diagnostyka?

Podstawą jest szczegółowy wywiad (w tym rodzinny) i badanie fizykalne. W dalszej kolejności wykonuje się:

• EKG – ocena rytmu, przewodzenia, cech przerostu lub niedokrwienia,
• Echo serca (USG) – kluczowe badanie oceniające budowę i funkcję serca,
• Holter EKG – rejestracja zaburzeń rytmu w ciągu 24–72 h lub dłużej,
• RM serca – dokładna ocena struktury, włóknienia, stanu zapalnego,
• Badania krwi – m.in. markery uszkodzenia/obciążenia serca i chorób towarzyszących,
• W wybranych przypadkach: testy genetyczne, badania izotopowe, biopsja endomiokardialna.

Jak się leczy kardiomiopatię?

Leczenie dobiera się do typu choroby, nasilenia objawów i ryzyka arytmii. Najczęściej obejmuje:

• Leki poprawiające pracę serca, obniżające ciśnienie, zmniejszające obciążenie objętościowe i ryzyko powikłań,
• Leczenie arytmii – leki antyarytmiczne, kardiowersja; w wybranych przypadkach ablacja,
• Urządzenia wszczepialne – ICD (defibrylator) przy wysokim ryzyku arytmii zagrażających życiu; CRT przy zaawansowanej niewydolności z dyssynchronią pracy komór,
• Postępowanie zabiegowe – np. miektomia przegrody lub alkoholowa ablacja przegrody w HCM z istotną przeszkodą odpływu (o kwalifikacji decyduje ośrodek specjalistyczny),
• W skrajnych sytuacjach: urządzenia wspomagające krążenie lub przeszczep serca.

Styl życia – co możesz zrobić już dziś?

• Aktywność fizyczna: zwykle zaleca się umiarkowany, regularny ruch (spacery, jazda na rowerze, pływanie). Intensywne sporty i rywalizacja mogą być przeciwwskazane w niektórych typach (np. ARVC, część HCM) – decyzję podejmuje lekarz.
• Dieta: lekkostrawna, bogata w warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty, chude białka; ogranicz sól (jeśli masz skłonność do obrzęków) i zdecydowanie ogranicz alkohol.
• Kontrola czynników ryzyka: ciśnienie, poziom cholesterolu, masa ciała, glikemia.
• Sen i stres: wysypiaj się; rozważ techniki redukcji stresu (oddech, relaks, wsparcie psychologiczne).
• Leki i suplementy: przyjmuj zgodnie z zaleceniami; nie wprowadzaj nowych preparatów bez konsultacji.
• Szczepienia: w porozumieniu z lekarzem rozważ szczepienia ochronne (np. grypa), które mogą ograniczyć ryzyko infekcji obciążających serce.

Życie z kardiomiopatią – praktyczne wskazówki

Kiedy pilnie skontaktować się z lekarzem?

• Nowa lub szybko narastająca duszność,
• Silne kołatanie serca z zawrotami głowy lub omdleniem,
• Ból w klatce piersiowej nieustępujący po odpoczynku,
• Nagły, niewyjaśniony wzrost masy (np. >2 kg w 2–3 dni) i obrzęki,
• Wszelkie nowe, niepokojące objawy po zmianie leków lub dawki.

Pytania, które warto zadać na wizycie

• Jaki typ kardiomiopatii u mnie rozpoznano i co to dla mnie oznacza?
• Jakie są cele leczenia i po czym poznam poprawę?
• Czy potrzebne są badania genetyczne i/lub badania krewnych?
• Jaką aktywność fizyczną zalecacie w moim przypadku?
• Jakie objawy powinny mnie skłonić do pilnego kontaktu z lekarzem?
• Czy moje leki wchodzą w interakcje z innymi preparatami, które przyjmuję?

Materiał przygotowany z myślą o pacjentach i ich bliskich. Ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej. W sprawach dotyczących diagnostyki i leczenia zawsze kieruj się zaleceniami swojego lekarza.