Nagłe zatrzymanie krążenia (w skrócie NZK) to stan, w którym dochodzi do zatrzymania mechanicznej czynności serca. Rozpoznać go można po tym, że chory nie reaguje na bodźce, nie ma wyczuwalnego tętna oraz występuje u niego bezdech lub oddech agonalny. Ustanie krążenia krwi prowadzi do niedotlenienia mózgu i innych narządów, a co za tym idzie, do ich uszkodzenia, a w konsekwencji do śmierci. Jedynie natychmiastowe podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO) daje choremu szansę na przeżycie.
Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) – co to jest?
Nagłe zatrzymanie krążenia oznacza ustanie lub znaczne upośledzenie mechanicznej czynności serca. Zawsze jest efektem wyłączenia funkcji jednego z trzech układów – krążenia, oddechowego lub ośrodkowego układu nerwowego. Właściwym postępowaniem po prawidłowym rozpoznaniu NZK jest udzielenie pierwszej pomocy poprzez przeprowadzenie resuscytacji.
Mechanizmy nagłego zatrzymania krążenia (NZK)
Do mechanizmów NZK zalicza się m.in.:
- migotanie lub trzepotanie komór – niesynchroniczna praca komórek mięśnia sercowego,
- częstoskurcz komorowy – bez tętna,
- asystolia – brak czynności elektrycznej i mechanicznej,
- rozkojarzenie elektromechaniczne – obecna czynność elektryczna serca, ale brak czynności mechanicznej.
Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) – przyczyny
Różne są przyczyny nagłego zatrzymania krążenia. Dzieli się je na pierwotne i wtórne.
Pierwotne przyczyny NZK
Do grupy przyczyn pierwotnych należą wszystkie stany, w których dochodzi do uszkodzenia mięśnia sercowego. Mowa tutaj m.in. o ostrych zespołach wieńcowych (OZW), w tym przede wszystkim o zawale serca. Z przyczyn pierwotnych nagłe zatrzymanie krążenia u osoby dorosłej najczęściej występuje właśnie z powodu ostrych zespołów wieńcowych.
Wtórne przyczyny NZK
Do wtórnego nagłego zatrzymania krążenia dochodzi z przyczyn pozasercowych. Są to tzw. odwracalne przyczyny NZK, co w praktyce znaczy tyle, że oprócz przeprowadzenia samej resuscytacji powinno się podjąć działania mające na celu usunięcie wyjściowej przyczyny. Takie postępowanie znacząco zwiększa szanse na przeżycie.
Wtórne przyczyny nagłego zatrzymania krążenia to m.in.:
- hipowolemia – zmniejszenie objętości krążącej krwi (np. na skutek krwotoku),
- hipotermia – spadek temperatury głębokiej ciała poniżej 35°C,
- hipoksja – niedobór tlenu w tkankach (np. wywołany przez zaburzenia oddychania),
- zaburzenia równowagi elektrolitowej – spowodowane np. zaburzeniami metabolicznymi (np. hipoglikemią) lub znacznym niedoborem potasu,
- odma opłucnowa – wywołana np. urazem klatki piersiowej,
- powikłania zakrzepowo-zatorowe – np. zator tętnicy płucnej,
- tamponada serca,
- zatrucia.
NZK u dzieci najczęściej ma charakter pozasercowy i jest wywołane jedną z wyżej przedstawionych przyczyn.
Objawy nagłego zatrzymania krążenia (NZK)
O nagłym zatrzymaniu krążenia mówi się wtedy, gdy występują takie objawy jak:
- utrata świadomości – poszkodowany nie reaguje na bodźce takie jak głos czy dotyk,
- brak tętna na dużych tętnicach – nie da się wyczuć tętna na tętnicy szyjnej zewnętrznej ani udowej (pomiar przez 10 s.),
- brak oddechu lub oddech patologiczny – nie obserwuje się oddechu po wcześniejszym udrożnieniu dróg oddechowych (pomiar przez 10 s.).
Warto zaznaczyć, że wszystkie wymienione objawy muszą występować jednocześnie.
Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) – postępowanie
- Oceń bezpieczeństwo chorego i własne. Usuń ewentualne zagrożenia, a jeśli to konieczne, wezwij odpowiednie służby.
- Oceń przytomność. Jeżeli chory nie reaguje na bodźce, tj. nie odpowiada na wołanie i nie reaguje na potrząsanie czy lekkie szczypanie, przyjmij, że jest nieprzytomny.
- Zawołaj o pomoc. Cały czas bądź obok chorego. Na tym etapie poproś dowolnego świadka zdarzenia o wezwanie pomocy.
- Udrożnij drogi oddechowe. Ułóż ratowanego na plecach i odegnij jego głowę do tyłu oraz unieś żuchwę. Usuń obluzowane protezy zębowe oraz wszelkie ciała obce zalegające w jamie ustnej.
- Oceń oddychanie, wykorzystując do tego wszystkie zmysły. Obserwuj i nasłuchuj oddechu, a także staraj się wyczuć oddech na swoim policzku, nachylając się nad poszkodowanym.
- Wezwij pomoc medyczną, dzwoniąc pod numer 999 lub 112, a następnie przystąp do masażu zewnętrznego serca.
- Uciskaj klatkę piersiową. Ułóż chorego płasko na plecach, na twardym podłożu i uciskaj środkową część mostka na głębokość 5–6 cm, z częstotliwością 100–120/min. U osób dorosłych wykonaj 30 uciśnięć mostka i 2 oddechy ratownicze, a następnie kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i wykonywanie oddechów ratowniczych, zachowując proporcję 30:2. Dopuszczalne jest prowadzenie samego masażu bez wentylacji.
Resuscytację prowadź bez przerwy, do momentu, aż ofiara zacznie samodzielnie oddychać lub gdy zastąpi Cię ktoś inny !