Dlaczego Światowy Dzień Serca jest tak ważny?

To globalna inicjatywa poświęcona profilaktyce, edukacji i wczesnemu wykrywaniu chorób serca i naczyń. W Polsce i na świecie nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, palenie, cukrzyca, otyłość, brak ruchu i przewlekły stres napędzają epidemię udarów i zawałów serca.

Wartości mają charakter orientacyjny i różnią się zależnie od źródła, roku i populacji. Najważniejszy wniosek pozostaje jednak niezmienny: profilaktyka działa.

Serce w pigułce: jak działa i co je osłabia?

Serce to pompa o zadziwiającej wydajności. W spoczynku bije zwykle 60–100/min, a z każdą systolą wyrzuca ok. 70 ml krwi. Dwa obiegi – płucny i systemowy – gwarantują wymianę gazową w płucach i zaopatrzenie tkanek w tlen oraz składniki odżywcze. Rytmem steruje układ bodźcotwórczo-przewodzący, a drożność tętnic wieńcowych decyduje o „paliwie” dla samego mięśnia sercowego.

Najczęstsze czynniki ryzyka, które z czasem uszkadzają naczynia i serce, to: nadciśnienie, podwyższony LDL-cholesterol, palenie tytoniu (w tym e-papierosy i bierne palenie), cukrzyca lub stan przedcukrzycowy, otyłość trzewna, mała aktywność fizyczna, przewlekły stres, niewyspanie oraz niezdrowa dieta bogata w sól, tłuszcze trans i cukry proste.

* Cel LDL zależy od ryzyka sercowo-naczyniowego; u osób bardzo wysokiego ryzyka zwykle <55 mg/dl (1,4 mmol/l).

Plan na dziś: pięć kroków, które robią różnicę

1. Zmierz ciśnienie (rano i wieczorem przez 3–7 dni). Zapisz wyniki – średnia wskaże, czy wymagasz konsultacji.
2. Wykonaj profil lipidowy i glikemię na czczo. Powtarzaj zgodnie z zaleceniami lekarza i poziomem ryzyka.
3. Wyjdź na 30–45 minut szybkiego marszu. Każdy krok liczy się dla Twojego serca, mózgu i nastroju.
4. Sprawdź leki i przyjmuj je regularnie. W leczeniu nadciśnienia, dyslipidemii i cukrzycy konsekwencja jest kluczowa.
5. Ułóż talerz w stylu DASH/śródziemnomorskim: warzywa, owoce, pełne ziarna, roślinne tłuszcze, ryby 1–2×/tydz., sól <5 g/dobę.

Dodaj do tego minimalizację alkoholu, odrzucenie palenia (z pomocą poradni antynikotynowej), higienę snu i techniki redukcji stresu (oddech, mindfulness, wsparcie psychologiczne).

Nie ignoruj objawów

Zadzwoń po pomoc (112/999), jeśli wystąpią: nagły, silny ból w klatce piersiowej (ucisk, gniecenie), promieniowanie do ręki/szyi/żuchwy, duszność, zimny pot, nagłe osłabienie lub zaburzenia mowy i niedowład (udar). Czas = mięsień / mózg.

Więcej podstaw o sercu i jego pracy: Serce – kompendium oraz Ciekawostki o sercu.

Mity i fakty – co naprawdę wiemy?

• MIT: „Jak nic mnie nie boli, to serce jest zdrowe.”
  FAKT: Nadciśnienie i wysoki LDL często nie bolą, a latami niszczą naczynia.
• MIT: „Pierwszy papieros po latach nie szkodzi.”
  FAKT: Nawet okazjonalne palenie zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe.
• MIT: „Mam dobre geny, więc nie muszę ćwiczyć.”
  FAKT: Aktywność fizyczna obniża ryzyko niezależnie od genów i wieku.
• MIT: „Dieta to fanaberia, wystarczy lek.”
  FAKT: Leczenie farmakologiczne i styl życia działają najlepiej razem.

Twój „panel sterowania” – proste KPI zdrowia serca

Docelowe wartości zawsze ustalaj z lekarzem (inne cele u osób starszych, z cukrzycą, niewydolnością serca itd.).

Plan na 4 tygodnie: małe kroki, duży efekt

Tydzień 1: pomiary (ciśnienie, tętno spoczynkowe), 2–3 spacery po 30–40 min, ogranicz sól i słodkie napoje.

Tydzień 2: dołącz 1 dzień treningu oporowego, warzywa w każdym posiłku, zapisz się na badania krwi.

Tydzień 3: 5 dni z krokomierzem ≥8–10 tys. kroków, 2 ryby/tydz., techniki oddechowe 5–10 min dziennie.

Tydzień 4: przegląd wyników, rozmowa z lekarzem o celach LDL/ciśnienia, przygotuj plan utrzymania nawyków.

Dowiedz się więcej o sercu

Zajrzyj do naszych materiałów: Serce – kompendium oraz Ciekawostki o sercu. Znajdziesz tam anatomię, funkcje, ciekawostki i praktyczne wskazówki dotyczące profilaktyki i stylu życia.

Podsumowanie: zrób to dla siebie (i dla bliskich)

Statystyki są surowe, ale niosą nadzieję: większości zawałów i udarów można zapobiec. Każdy papieros mniej, każdy spacer więcej, każda porcja warzyw, każdy pomiar ciśnienia – to realna inwestycja w lata życia bez niepełnosprawności. Z okazji Światowego Dnia Serca 2025 wybierz jedną rzecz, którą zaczniesz dziś. Jutro dołóż kolejną. Serce odpłaci się spokojnym rytmem, lepszą wydolnością i energią, którą poczujesz na co dzień.