Europejski Dzień Przywracania Czynności Serca – 16 października 2024

16 października 2024 roku po raz dwunasty obchodzono Europejski Dzień Przywracania Czynności Serca (European Restart a Heart Day) – inicjatywę, która ma na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat znaczenia szybkiego reagowania w sytuacji nagłego zatrzymania krążenia (NZK). To dzień, który przypomina, że każda minuta ma znaczenie, a od naszej reakcji może zależeć ludzkie życie. Organizowany jest corocznie z inicjatywy Europejskiej Rady Resuscytacji (ERC) i wspierany przez liczne organizacje medyczne, edukacyjne i pacjenckie w całej Europie, w tym w Polsce.

Istota problemu – czym jest nagłe zatrzymanie krążenia?

Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) to stan, w którym serce przestaje skutecznie pompować krew, co prowadzi do gwałtownego zatrzymania dopływu tlenu do mózgu i innych narządów. W praktyce oznacza to utratę przytomności i oddechu – sytuację bezpośrednio zagrażającą życiu. Jeśli w ciągu kilku minut nie zostanie przywrócona czynność serca, dochodzi do nieodwracalnych zmian w mózgu i śmierci klinicznej.

Do NZK może dojść u każdego, niezależnie od wieku i stanu zdrowia, choć najczęściej występuje u osób z chorobami sercowo-naczyniowymi. W ponad 70% przypadków jego przyczyną jest migotanie komór – chaotyczna, nieskuteczna praca mięśnia sercowego. Inne przyczyny to między innymi:

• ostra choroba wieńcowa i zawał serca,
• ciężkie zaburzenia rytmu serca (arytmie),
• niewydolność serca,
• urazy, tonięcia, uduszenia lub porażenia prądem,
• zatrucia i przedawkowanie leków,
• nagła utrata krwi lub wstrząs,
• powikłania podczas zabiegów medycznych.

Statystyki są alarmujące – co roku w Europie dochodzi do około 350 000 przypadków NZK poza szpitalem. W Polsce – nawet 20–25 tysięcy. Niestety, szanse przeżycia bez natychmiastowej pomocy są bardzo małe. Zaledwie 10–15% osób przeżywa do momentu przyjazdu pogotowia ratunkowego. Tymczasem szybka reakcja świadka zdarzenia – rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO) i użycie AED – może zwiększyć te szanse nawet trzykrotnie.

Dlaczego każda sekunda ma znaczenie?

Po zatrzymaniu krążenia organizm błyskawicznie zaczyna tracić zdolność do funkcjonowania. Już po 4–5 minutach bez dopływu tlenu mózg zaczyna ulegać nieodwracalnym uszkodzeniom. Każda minuta opóźnienia w rozpoczęciu resuscytacji zmniejsza szanse przeżycia o około 10%. Dlatego tak ważne jest, by świadek zdarzenia natychmiast podjął działania – nie czekając na przyjazd karetki.

Algorytm postępowania w przypadku NZK jest prosty i możliwy do opanowania przez każdego:

• Sprawdź, czy osoba jest przytomna i oddycha.
• Jeśli nie – zadzwoń pod numer alarmowy 112 lub 999.
• Rozpocznij uciski klatki piersiowej w tempie ok. 100–120 na minutę (około dwóch uciśnięć na sekundę).
• Jeśli dostępny jest defibrylator AED – włącz go i postępuj zgodnie z instrukcjami głosowymi.

Rola edukacji i nauki pierwszej pomocy

Jednym z głównych celów Europejskiego Dnia Przywracania Czynności Serca jest edukacja społeczeństwa. W wielu krajach, w tym w Polsce, prowadzone są masowe szkolenia w szkołach, zakładach pracy, centrach handlowych i na ulicach miast. Uczniowie uczą się, jak reagować w sytuacji nagłego zagrożenia życia – i robią to z ogromnym entuzjazmem.

Programy edukacyjne, takie jak „Ratujemy i uczymy ratować”, realizowane przez Fundację WOŚP, czy inicjatywy Europejskiej Rady Resuscytacji, pokazują, że nauka RKO to inwestycja w bezpieczeństwo całego społeczeństwa. Dzieci uczą się szybciej niż dorośli, a w sytuacji realnego zagrożenia potrafią zachować spokój i skutecznie reagować.

Nowoczesne technologie w ratowaniu życia

Postęp technologiczny odgrywa coraz większą rolę w ratownictwie. Aplikacje mobilne umożliwiają szybkie zlokalizowanie najbliższego defibrylatora AED, prezentują instrukcje krok po kroku oraz umożliwiają wezwanie pomocy. Systemy takie jak „Ratownik” czy „Stay Alive” pomagają kierować osoby przeszkolone w RKO do miejsc, w których właśnie doszło do NZK, jeszcze zanim dotrze pogotowie.

W coraz większej liczbie miast montowane są publicznie dostępne defibrylatory – w urzędach, na dworcach, w galeriach handlowych, a nawet w szkołach. Urządzenia AED są intuicyjne – po włączeniu wydają polecenia głosowe, dzięki którym nawet osoba bez doświadczenia może bezpiecznie udzielić pomocy.

Psychologia ratowania – dlaczego boimy się pomóc?

Pomimo rosnącej świadomości, wciąż wiele osób w sytuacji nagłego zatrzymania krążenia nie podejmuje żadnych działań. Najczęstsze powody to strach przed zrobieniem krzywdy, brak pewności co do własnych umiejętności lub obawa przed odpowiedzialnością prawną. Tymczasem w Polsce obowiązuje zasada, że osoba udzielająca pomocy w dobrej wierze jest chroniona przez prawo. W praktyce, brak reakcji może kosztować życie drugiego człowieka.

Psychologowie podkreślają, że kluczem jest oswojenie z działaniem – im więcej osób weźmie udział w szkoleniach i warsztatach, tym mniejszy będzie strach w sytuacjach realnego zagrożenia. RKO wymaga odwagi, ale przede wszystkim – empatii i gotowości do działania.

Znaczenie Europejskiego Dnia Przywracania Czynności Serca

Obchody Europejskiego Dnia Przywracania Czynności Serca to okazja, by mówić głośno o tym, jak ważna jest profilaktyka, edukacja i świadomość społeczna. To dzień, który jednoczy szkoły, szpitale, organizacje pacjenckie i instytucje publiczne. W całej Europie odbywają się pokazy, konferencje, symulacje i akcje informacyjne. W 2024 roku hasłem wydarzenia było: „Każdy może uratować życie” – motto, które idealnie oddaje sens tej inicjatywy.

W Polsce w akcję włączyły się setki szkół, uczelni i ośrodków zdrowia. W wielu miejscach młodzież biła rekordy w jednoczesnym prowadzeniu RKO, a instruktorzy uczyli, jak rozpoznać NZK i jak korzystać z defibrylatorów. Takie wydarzenia nie tylko kształcą, ale także integrują społeczności lokalne wokół idei wspólnej odpowiedzialności za ludzkie życie.

Co możemy zrobić jako społeczeństwo?

Każdy z nas ma wpływ na poprawę statystyk przeżywalności po NZK. Oto kilka praktycznych kroków, które warto podjąć:

• Weź udział w szkoleniu z RKO i pierwszej pomocy.
• Regularnie przypominaj sobie zasady udzielania pomocy – wiedza wymaga odświeżania.
• Sprawdź, gdzie w Twojej miejscowości znajdują się defibrylatory AED.
• Nie bój się działać – każda reakcja jest lepsza niż bezczynność.
• Promuj edukację zdrowotną i zachęcaj innych do nauki ratowania życia.

Podsumowanie

Europejski Dzień Przywracania Czynności Serca to coś więcej niż symboliczna data w kalendarzu. To przypomnienie, że życie drugiego człowieka może zależeć od naszej reakcji. Wiedza o RKO powinna być tak samo oczywista jak znajomość tabliczki mnożenia czy zasad ruchu drogowego. Dzięki powszechnej edukacji, odwadze i solidarności możemy tworzyć społeczeństwo, które nie tylko wie, jak pomagać – ale które naprawdę to robi.

Niech 16 października będzie dla każdego z nas impulsem do działania, nauki i dzielenia się wiedzą. Bo serce można zatrzymać, ale nigdy nie można zatrzymać chęci niesienia pomocy.