Zawał Serca

Zawał serca – pełny poradnik dla pacjenta

Zawał mięśnia sercowego, zawał serca, potocznie nazywane również jako atak serca (łac. infarctus myocardii lub MI) – to martwica mięśnia sercowego spowodowana jego niedokrwieniem wskutek zamknięcia tętnicy wieńcowej doprowadzającej krew do serca.

Zawał mięśnia sercowego jest postacią choroby niedokrwiennej serca (obok nagłej śmierci sercowej, dławicy sercowej, przewlekłej choroby niedokrwiennej serca i tak zwanej kardiomiopatii niedokrwiennej). W krajach europejskich choroby układu krążenia (w szczególności serca, tętnic i żył) są najczęstszą przyczyną zgonów. Z powodu schorzeń sercowo-naczyniowych, w tym zawału mięśnia sercowego, umiera dwa razy więcej osób niż z powodu chorób nowotworowych.

Co to jest zawał serca – definicja

1. W przypadku świeżego zawału mięśnia sercowego:

• Stwierdzenie podwyższenia stężenia powyżej 99. centyla zakresu referencyjnego (tzw. wartość odcięcia/wartość decyzyjna – wartość zmienna w zależności od producenta testu; przykładowo dla troponiny waha się w granicach 0,01 μg/l do 0,08 μg/l) markerów martwicy mięśnia sercowego, zwłaszcza troponiny, oraz obecność przynajmniej jednego z objawów:
  • typowe objawy niedokrwienia,
  • świeże zmiany w EKG sugerujące świeży zawał (zmiany w obrębie odcinka ST, świeży blok lewej odnogi pęczka Hisa – LBBB),
  • obecność nowych, patologicznych załamków Q w EKG,
  • stwierdzane w badaniach obrazowych (np. ECHO) nowe odcinkowe zaburzenia kurczliwości ściany serca lub inne wykładniki świeżej martwicy miokardium.
• Nagły zgon sercowy z zatrzymaniem akcji serca, do którego doszło przed pobraniem próbki do badania stężenia markerów martwicy mięśnia sercowego. Objawami sugerującymi przyczynę zawałową są typowe objawy podmiotowe występujące przed zejściem śmiertelnym, zmiany w EKG jak wyżej, stwierdzenie w badaniu sekcyjnym lub koronarograficznym świeżego zakrzepu.
• W przypadku przezskórnej interwencji wieńcowej (PCI) i pierwotnie prawidłowym stężeniu markerów mięśnia serca – stwierdzenie po zabiegu obecności podwyższonego stężenia markerów powyżej 3-krotności 99. centyla zakresu referencyjnego.
• W przypadku pomostowania aortalno-wieńcowego (CABG) i pierwotnie prawidłowym stężeniu markerów mięśnia serca – stwierdzenie po zabiegu obecności podwyższonego stężenia markerów powyżej 5-krotności 99. centyla zakresu referencyjnego oraz:
  • powstanie świeżych zmian w EKG (LBBB, patologiczne załamki Q), lub
  • zamknięcie przez skrzeplinę nowo wytworzonego pomostu/własnej tętnicy wieńcowej (badania angiograficzne), lub
  • nowe upośledzenie kurczliwości ściany serca w badaniach obrazowych.
• Stwierdzenie w badaniu sekcyjnym świeżego zawału mięśnia sercowego.

2. W przypadku przebytego zawału mięśnia sercowego:

• Stwierdzenie nowych, patologicznych załamków Q z obecnością lub bez obecności typowych objawów podmiotowych.
• Stwierdzenie w badaniach obrazowych utraty kurczliwości ściany serca, gdy najbardziej prawdopodobną przyczyną takich zmian jest niedokrwienie.
• Stwierdzenie w badaniu sekcyjnym cech przebytego zawału.

Jakie są przyczyny zawału serca?

Do zawału mięśnia sercowego najczęściej dochodzi na tle miażdżycy tętnic wieńcowych w przebiegu choroby wieńcowej (często utożsamianej z chorobą niedokrwienną serca). Może ona doprowadzić do zwężenia tętnicy, pęknięcia blaszki miażdżycowej, zakrzepicy, a ostatecznie do niedrożności tętnicy.

Ognisko miażdżycy w ścianie tętnicy wieńcowej nazywane jest blaszką miażdżycową powstałą na skutek odkładania się cholesterolu LDL (tzw. „zły cholesterol”) i innych tłuszczów w wewnętrznej ścianie tętnicy. Powoduje ona zmniejszenie światła tego naczynia i ograniczenie przepływu krwi – często w tych przypadkach pacjent odczuwa objawy dławicy piersiowej (dusznicy bolesnej) przy wysiłku czy zdenerwowaniu.

• Krytyczne zwężenie światła (powyżej 2/3 średnicy) prawej tętnicy wieńcowej powoduje:
  • zawał serca ściany dolnej,
  • zawał serca tylnej lewej komory serca,
  • zawał serca tylnej 1/3 przegrody międzykomorowej.
• Krytyczne zwężenie światła gałęzi okalającej lewej tętnicy wieńcowej powoduje:
  • zawał serca ściany przedniej,
  • zawał serca ściany bocznej lewej komory.
• Zwężenie gałęzi międzykomorowej przedniej powoduje:
  • zawał serca w przedniej 2/3 części przegrody międzykomorowej,
  • zawał serca ściany przedniej lewej komory serca,
  • zawał serca koniuszka lewej komory.

W rzadkich przypadkach przyczyną zawału może być zator tętnicy wieńcowej (skrzeplina krwi, która odrywa się i wędruje z prądem krwi, zamykając naczynie). Inne rzadkie przyczyny to zmiany zapalne tętnic wieńcowych (np. w kile, chorobie Kawasakiego), uraz (np. w wyniku wypadku komunikacyjnego) lub neuropochodne zaburzenia regulacji przepływu krwi przez układ naczyń wieńcowych.

Ogniskowa martwica mięśnia sercowego może pojawić się także w przebiegu wstrząsu i przy dużym przeroście mięśnia sercowego. Sporadycznie przyczyną zawału jest nagły skurcz naczynia wieńcowego. Jeśli skurcz ustąpi szybko, chory odczuwa jedynie napad dusznicy (angina Prinzmetala). Gdy naczynie pozostanie zamknięte zbyt długo – rozwija się zawał.

Objawy zawału serca

• Podmiotowe (subiektywne):
  • bardzo silny ból w klatce piersiowej (może być osłabiony lub nieobecny u chorych na cukrzycę), odczuwany na dużym obszarze, trwający >20 min, narastający, nieustępujący po odpoczynku i po nitratach; ból piekący, dławiący, rozpierający, promieniujący do szyi, żuchwy, lewej kończyny górnej, a także na brzuch i plecy,
  • panika, lęk przed śmiercią (łac. angor animi),
  • duszność (zwłaszcza u osób starszych i przy rozległym zawale).
• Przedmiotowe (obiektywne):
  • bladość,
  • lepki pot (zimne i wilgotne powłoki skórne),
  • spadek ciśnienia tętniczego,
  • tachykardia lub inne zaburzenia tętna,
  • pobudzenie ruchowe, osłabienie,
  • mdłości i wymioty,
  • zawroty głowy lub omdlenie,
  • sine zabarwienie rąk, stóp, warg,
  • kołatanie serca,
  • zmiany osłuchowe w płucach,
  • temperatura do 38,5 °C,
  • drętwienie lewej ręki.

• W badaniach dodatkowych:
  • obecność markerów zawału we krwi (badanie decyzyjne przy rozpoznawaniu zawału),
  • zmiany elektrokardiograficzne (EKG),
  • podwyższony poziom glukozy we krwi,
  • przyspieszone opadanie krwinek (OB),
  • wzrost liczby leukocytów (leukocytoza).
• Postacie kliniczne zawału serca:
  • bólowa,
  • obrzękowa (objawy obrzęku płuca),
  • wstrząsowa (objawy wstrząsu kardiogennego),
  • arytmiczna (zaburzenia rytmu lub przewodnictwa),
  • brzuszna (gastryczna, gdy dotyczy ściany tylnej),
  • neurologiczna (objawy niedowładu, dezorientacja, zaburzenia świadomości),
  • bezbólowa,
  • bezobjawowa.

Powiązane poradniki i tematy