Wraz z nadejściem cieplejszych miesięcy wzrasta aktywność kleszczy. Te niepozorne pajęczaki są nosicielami wielu groźnych chorób zakaźnych, które mogą prowadzić do poważnych powikłań, w tym do uszkodzenia serca. Czy rzeczywiście kleszcze – ukryte zagrożenie dla zdrowia serca? Warto wiedzieć, jakie zagrożenia niesie za sobą ukąszenie kleszcza, jakie objawy powinny nas zaniepokoić oraz jak skutecznie chronić się przed infekcjami przenoszonymi przez te pasożyty.
Kleszcze i choroby odkleszczowe
Kleszcze przenoszą wiele patogenów, w tym bakterie, wirusy i pierwotniaki. W Europie Środkowej do najczęściej diagnozowanych chorób odkleszczowych należą:
- Borelioza z Lyme – wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi.
- Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) – infekcja wirusowa o ciężkim przebiegu.
- Anaplazmoza – zakażenie bakteryjne prowadzące do uszkodzenia układu odpornościowego.
- Bartoneloza, babeszjoza i inne, rzadziej występujące infekcje.
Najczęściej to borelioza stanowi realne zagrożenie dla zdrowia serca, dlatego skupimy się głównie na jej konsekwencjach kardiologicznych.
Borelioza – cichy wróg serca
Borelioza jest chorobą wielonarządową. Początkowo objawia się najczęściej rumieniem wędrującym w miejscu ukąszenia oraz objawami grypopodobnymi, takimi jak gorączka, bóle mięśni i zmęczenie. Jeśli infekcja nie zostanie odpowiednio wcześnie wykryta i leczona, bakterie mogą przenikać do różnych narządów, w tym do serca.
Boreliozowe zapalenie serca (ang. Lyme carditis) to poważne, choć stosunkowo rzadkie powikłanie boreliozy. Szacuje się, że występuje u około 4–10% nieleczonych pacjentów zakażonych Borrelia burgdorferi. Najczęściej pojawia się w ciągu kilku tygodni do kilku miesięcy od zakażenia.
Jak borelioza uszkadza serce?
Bakterie Borrelia mogą wywołać zapalenie w obrębie układu przewodzącego serca, mięśnia sercowego (myocarditis), osierdzia (pericarditis) lub zastawek serca. Najczęściej jednak dochodzi do zaburzeń rytmu serca, spowodowanych stanem zapalnym struktur odpowiedzialnych za przewodzenie impulsów elektrycznych.
Najczęstsze problemy kardiologiczne związane z boreliozą to:
- Blok przedsionkowo-komorowy (I, II lub III stopnia) – prowadzący do wolnej pracy serca (bradykardii).
- Arytmie nadkomorowe i komorowe – objawiające się kołataniem serca.
- Zapalenie mięśnia sercowego – mogące prowadzić do niewydolności serca.
- Rzadziej: zapalenie osierdzia lub uszkodzenie zastawek serca.
W niektórych przypadkach powikłania te mogą prowadzić do nagłego zatrzymania krążenia, szczególnie jeśli blok przewodnictwa elektrycznego jest zaawansowany.
Objawy, które powinny zaniepokoić
W przypadku infekcji odkleszczowej szczególną czujność powinny wzbudzić następujące objawy:
- Nadmierne zmęczenie – niewspółmierne do wysiłku.
- Duszność – zwłaszcza przy niewielkim wysiłku lub w spoczynku.
- Kołatanie serca lub odczucie nierównego bicia serca.
- Zawroty głowy, omdlenia – wynikające z zaburzeń rytmu.
- Ból w klatce piersiowej – niekoniecznie typowy dla zawału.
- Spowolniona akcja serca (bradykardia) – zauważalna w pomiarach tętna.
Wystąpienie takich objawów, szczególnie po przebytej infekcji boreliozą lub ukąszeniu kleszcza, wymaga pilnej konsultacji kardiologicznej.
Diagnostyka boreliozowego zapalenia serca
Rozpoznanie opiera się na połączeniu badań laboratoryjnych i kardiologicznych:
- Wywiad i badanie kliniczne – ustalenie historii ukąszenia, występowania rumienia wędrującego, objawów systemowych.
- Badania serologiczne – wykrywanie przeciwciał IgM i IgG przeciwko Borrelia burgdorferi.
- EKG – podstawowe badanie wykrywające zaburzenia rytmu i przewodnictwa.
- Holter EKG 24h – monitorowanie rytmu serca przez całą dobę.
- Echokardiografia (echo serca) – ocena pracy mięśnia sercowego i zastawek.
- MRI serca – w zaawansowanych przypadkach w celu oceny zapalenia.
Leczenie boreliozowego zapalenia serca
Podstawą leczenia jest intensywna antybiotykoterapia. W zależności od ciężkości objawów stosuje się:
- Antybiotyki doustne – w łagodnych przypadkach.
- Antybiotyki dożylne (np. ceftriakson) – w przypadkach z zaawansowanymi blokami serca lub objawami niewydolności serca.
Jeśli boreliozowe zapalenie serca powoduje ciężkie zaburzenia rytmu (np. blok III stopnia), konieczne może być:
- Wszczepienie tymczasowego rozrusznika serca na czas leczenia.
- W niektórych przypadkach – wszczepienie stałego rozrusznika, jeśli po zakończeniu leczenia zaburzenia przewodzenia utrzymują się.
Większość pacjentów odpowiednio leczonych wraca do pełnej sprawności, jednak nieleczone powikłania mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia serca.
Profilaktyka – jak chronić się przed kleszczami?
Skuteczna profilaktyka może znacząco zmniejszyć ryzyko zakażenia:
- Stosuj repelenty zawierające DEET lub ikarydynę.
- Ubieraj się odpowiednio – długie spodnie, koszule z długim rękawem, wysokie buty.
- Unikaj wysokiej trawy i gęstych zarośli.
- Dokładnie oglądaj skórę po spacerze w lesie, parku lub na łąkach.
- Szybko usuwaj kleszcze – najlepiej specjalną pęsetą, chwytając je jak najbliżej skóry i wyciągając ruchami jednostajnymi.
W Polsce dostępne są szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM), jednak na boreliozę szczepionka nie jest jeszcze powszechnie dostępna.
Podsumowanie
Ukąszenie kleszcza może prowadzić do znacznie poważniejszych problemów zdrowotnych niż tylko miejscowa reakcja skórna. Borelioza, jeśli nieleczona, może wywołać zapalenie serca, groźne zaburzenia rytmu i niewydolność serca. Dlatego tak ważne jest:
- Świadome unikanie ekspozycji na kleszcze,
- Wczesne rozpoznanie objawów choroby,
- Szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Twoje serce zasługuje na troskę – chroń się przed kleszczami i reaguj na niepokojące objawy!
